ตั้งอยู่ที่ ถนนบุญวาทย์ ตำบลหัวเวียง อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง เป็นวัดโบราณเก่าแก่สร้างมาไม่น้อยกว่า ๔๐๐ ปี และเป็นวัดหลวงวัดแรกของจังหวัดลำปาง เดิมชื่อวัดกลางเมือง เป็นวัดที่ใช้ประกอบพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยาของเจ้านายมาแต่โบราณตามประวัติมีว่าเมื่อปี พ.ศ. ๒๓๔๗ สมัยเจ้าหลวงค่าโสม เจ้าผู้ครองนครลำปาง ได้รื้อวิหารหลังเก่าแล้วสร้างพระวิหารหลวงหลังหนึ่ง พระประธานองค์หนึ่ง พระเจดีย์องค์หนึ่ง กุฏิหลังหนึ่ง และหอไตรหลังหนึ่ง ครั้งสร้างเสร็จแล้วได้เปลี่ยนชื่อใหม่ว่า“วัดหลวงไซยสัณฐาน” ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๕๕ เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต เจ้าผู้ครองนครลำปาง เห็นความทรุดโทรมลงมากได้ให้รื้อพระวิหารหลวง หอไตรกุฏิ และกำแพงวัดทั้งหมด แล้วให้หลวงประสานไมตรีราษฎร์ผู้เป็นนายช่างลงไปลอกแบบอย่างพระอารามหลวงในกรุงเทพมหานคร มาจัดสร้างขึ้นใหม่โดยได้สร้างพระวิหารหลวงหลังหนึ่ง มีลักษณะเป็นอาคารทึบ หลังคาจั่ว ฐานสูงกว่าวิหารล้านนา ตกแต่งภายในด้วยลายไทยภาคกลาง เหลือร่องรอยศิลปะล้านนาอยู่เพียงบางส่วน เช่น ตุงกระด้าง และค้ำยัน ซึ่งสันนิษฐานว่าคงจะน่ามาจากวิหารหลังเดิม และให้หล่อพระประธานขึ้นองค์หนึ่งขนานนามว่า "พระเจ้าตนหลวง" หน้าตักกว้าง ๑ วา ๒ ศอก สูง ๒ วา ๑๔ นิ้ว แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๗ และได้รายงานเสนอขอเปลี่ยนชื่อวัดใหม่ว่า "วัดหลวงบุญวาทย์บำรุง" และใน พ.ศ. ๒๔๕๘ เจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต เป็นประธาน พร้อมด้วยพระธรรมจินดานายก (พระครูภูริโสภณ (ผาย)) เจ้าอาวาส ซึ่งดำรงตำแหน่ง เจ้าคณะจังหวัดลำปาง ได้ทำการฉลองสมโภชและประชุมสงฆ์ร่วมทำสังฆกรรม จํานวน ๑๒๐ รูป ทำพระวิหารหลวงเป็นพระอุโบสถ เมื่อฉลองวัดและผูกพัทธสีมาเสร็จเรียบร้อยแล้ว พระธรรมจินดานายก เจ้าอาวาส และเจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต เจ้าผู้ครองนครลำปาง ได้พร้อมกันนำความขึ้นกราบบังคมทูลฯ ถวายวัดหลวงบุญวาทย์บำรุงเป็นพระอารามหลวง ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ โดยให้ยกฐานะขึ้นเป็น "พระอารามหลวง" และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามให้ใหม่ว่า "วัดบุญวาทย์วิหาร" และเป็นสำนักปฏิบัติธรรมประจําจังหวัดลำปาง